Tổng hợp 4 phương pháp chiết xuất tinh dầu phổ biến nhất hiện nay

Tinh dầu là một hợp chất phức tạp, có cấu tạo cô đặc và khả năng bay hơi của chúng rất nhanh. Tinh dầu là loại dược phẩm không tự nhiên mà có, chúng được chiết xuất kỹ càng qua nhiều công đoạn từ các loại nguyện liệu thực vật khác nhau để tạo ra hợp chát quý giá có giá trị sử dụng cao.

Ngày nay, việc chiết xuất tinh dầu được rất nhiều người dùng quan tâm và có thể tự làm thử tại nhà. Nhưng về cơ bản, quá trình chiết xuất tinh dầu cần nên được thực hiện ở những nơi đảm bảo tối đa về độ an toàn cho hợp chất và cần các chuyên viên có kinh nghiệm thực hiện. Một số phương pháp chiết xuất phổ biến nhất hiện nay có thể kể tới như: chiết xuất tinh dầu bằng dung môi, bằng CO2, bằng việc ngâm ướp hay ép lạnh…

Phương pháp chiết xuất tinh dầu bằng dung môi

Phương pháp chiết xuất tinh dầu bằng dung môi sử dụng các dung môi an toàn cho thực phẩm như Hexane và Ethanol để tách tinh dầu từ nguyên liệu thực vật. Đây là lựa chọn lý tưởng cho những loại nguyên liệu thực vật có hàm lượng tinh dầu thấp, chứa nhiều hạt nhựa, hoặc những hương liệu nhạy cảm với nhiệt độ và áp suất cao – điều thường thấy ở phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước.

Ưu điểm lớn của phương pháp này là khả năng tạo ra tinh dầu có hương thơm tinh tế hơn so với bất kỳ phương pháp chưng cất nào. Đồng thời, các thành phần thực vật không bay hơi như sáp và chất màu cũng được chiết xuất trong quá trình này, điều mà nhiều phương pháp khác thường bỏ qua.

Quy trình chiết xuất bằng dung môi bao gồm hai giai đoạn chính:

• Đầu tiên, nguyên liệu thực vật được xử lý bằng dung môi để tạo ra một hợp chất thơm dạng sáp gọi là “concrete”. 
• Sau đó, hợp chất này được pha trộn với cồn cao độ để giải phóng các hạt tinh dầu..

Phương pháp chiết xuất bằng CO2 

Chiết xuất tinh dầu bằng CO2 sử dụng Carbon Dioxide ở trạng thái siêu tới hạn, một trạng thái đặc biệt khi CO2 vừa có tính chất của khí vừa có tính chất của lỏng. Ở nhiệt độ thấp (35-38°C) và áp suất cao, CO2 hoạt động như một dung môi để tách tinh dầu, nhựa và các chất khác khỏi thực vật, đảm bảo các thành phần không bị hỏng do nhiệt.

Ưu điểm chính của phương pháp này so với chưng cất bằng hơi nước là:

• Bảo toàn cấu trúc tự nhiên: Tinh dầu chiết xuất gần giống với thành phần hóa học của cây gốc, không bị biến dạng bởi nhiệt độ cao.
• Hương thơm đậm đà: Tinh dầu thường đặc hơn và giữ được hương thơm tự nhiên hơn.
• Chất lượng vượt trội: Loại bỏ hoàn toàn CO2 mà không để lại dung môi gây hại, đảm bảo an toàn cho con người và môi trường.

Quá trình chiết xuất CO2

• Đầu tiên, CO2 được nén dưới áp suất cao, chuyển sang trạng thái siêu tới hạn (lỏng-khí).
• Tiếp theo đó CO2 siêu tới hạn được bơm vào buồng chứa nguyên liệu thực vật, hoạt động như một dung môi để kéo các thành phần tinh dầu, nhựa và chất màu ra khỏi nguyên liệu.
• Và cuối cùng CO2 sẽ được giảm áp suất và quay trở lại trạng thái khí, tách khỏi tinh dầu đã chiết xuất.

Phương pháp chiết ngâm ướp

Chiết xuất tinh dầu bằng ngâm ướp, hay còn gọi là dầu ngâm hoặc dầu truyền, sử dụng dầu vận chuyển (carrier oil) làm dung môi để tách các hoạt chất trị liệu từ nguyên liệu thực vật. Phương pháp này giúp giữ lại nhiều phân tử thực vật nặng và lớn hơn, mang lại sản phẩm giàu dưỡng chất và gần với thành phần tự nhiên của thực vật hơn so với tinh dầu chưng cất.

Chiết xuất tinh dầu bằng cách ngâm ướp mang lại nhiều lợi ích như

• Giàu dưỡng chất: Giữ lại nhiều hoạt chất thực vật hơn các phương pháp khác, tạo ra sản phẩm dưỡng da và trị liệu hiệu quả.
• An toàn và tự nhiên: Không sử dụng hóa chất hay nhiệt độ cao, phù hợp với các loại nguyên liệu nhạy cảm.
• Ứng dụng linh hoạt: Dầu ngâm có thể được dùng làm thành phần hoạt chất (5-10%) trong mỹ phẩm hoặc thay thế dầu gốc thông thường với tỷ lệ lớn hơn.

Quá trình chiết xuất ngâm ướp diễn ra thông qua 5 bước:

• Chuẩn bị nguyên liệu: Nguyên liệu thực vật được cắt nhỏ hoặc nghiền thành bột thô, đảm bảo khô ráo để tránh dầu bị ôi và vi sinh vật phát triển.
• Ngâm nguyên liệu: Nguyên liệu được cho vào bình kín, thêm dầu vận chuyển như dầu Vitamin E hoặc dầu mầm lúa mì để ngăn ngừa ôi thiu.
• Ủ hỗn hợp: Hỗn hợp được để yên trong khoảng 1 tuần, thỉnh thoảng lắc đều.
• Lọc và ép: Chất lỏng được lọc và ép để thu hồi tối đa dầu ngâm.
• Bảo quản: Dầu ngâm được làm sạch, lọc trong và bảo quản trong hộp kín ở nơi khô ráo, thoáng mát, sử dụng trong tối đa 12 tháng.

Phương pháp ép lạnh

Phương pháp ép lạnh, còn gọi là Expression hoặc Scarification, thường được áp dụng để chiết xuất tinh dầu từ vỏ các loại trái cây họ cam chanh. Đây là phương pháp cơ học, không sử dụng nhiệt, giúp bảo toàn tối đa hương thơm và thành phần tự nhiên của tinh dầu.

Đặc điểm nổi bật của phương pháp chiết xuất tinh dầu bằng ép lạnh là:

• Không sử dụng nhiệt: Giữ nguyên mùi thơm tự nhiên và các đặc tính trị liệu của tinh dầu.
• Phù hợp cho trái cây họ cam chanh: Các loại tinh dầu như cam, chanh, bưởi thường được chiết xuất bằng phương pháp này.
• Tinh dầu chất lượng cao: Thành phẩm giữ được độ tinh khiết, giàu dưỡng chất và dễ dàng sử dụng trong nước hoa, mỹ phẩm, hoặc liệu pháp hương thơm.

Quy trình chiết xuất tinh dầu bằng ép lạnh

• Phá vỡ túi tinh dầu: Toàn bộ trái cây được cho vào thiết bị xé nát để phá vỡ các túi tinh dầu nằm dưới lớp vỏ.
• Ép trái cây: Trái cây sau đó được ép để thu nước ép và tinh dầu.
• Lọc hỗn hợp: Hỗn hợp nước, tinh dầu và các hạt từ trái cây được ly tâm để loại bỏ cặn.
• Tách tinh dầu: Tinh dầu tách lớp khỏi nước và được chuyển sang hộp đựng riêng để bảo quản.

Tổng kết

Các phương pháp chiết xuất tinh dầu phổ biến được kể trên đều có những đặc điểm riêng biệt, phù hợp với từng loại nguyên liệu và mục đích sử dụng. Mỗi phương pháp mang lại những lợi ích nhất định, từ bảo toàn cấu trúc tự nhiên, tạo hương thơm tinh tế đến chiết xuất tối đa dưỡng chất. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp không chỉ đảm bảo chất lượng tinh dầu mà còn tối ưu hóa giá trị sử dụng trong các ngành như nước hoa, mỹ phẩm, và liệu pháp hương thơm.